Nới lỏng quyền tỷ lệ kèo nhà cái 88 con?

Dự thảo Luật Dân số do Bộ Y tế chủ trì xây dựng đang được đưa ra lấy ý kiến nhân dân. Một trong những nội dung của dự thảo được dư luận quan tâm là quy định về quyền và nghĩa vụ của mỗi cặp vợ chồng, cá nhân trong việc tỷ lệ kèo nhà cái 88 con.

Mức tỷ lệ kèo nhà cái 88 con đã giảm

Trong tờ trình Chính phủ về dự án Luật Dân số, Bộ Y tế đề xuất 2 phương án. Phương án 1, các cặp vợ chồng, cá nhân có quyền quyết định một cách có trách nhiệm về thời gian tỷ lệ kèo nhà cái 88 con, khoảng cách tỷ lệ kèo nhà cái 88 và số con. Nhà nước khuyến khích các cặp vợ chồng tỷ lệ kèo nhà cái 88 đủ 2 con ở những nơi có mức tỷ lệ kèo nhà cái 88 thấp. Phương án 2, tiếp tục quy định như hiện hành, tỷ lệ kèo nhà cái 88 1 hoặc 2 con, trừ trường hợp đặc biệt do Chính phủ quy định.

Với phương án để các gia đình tự quyết định số con, Bộ Y tế cho rằng có ưu điểm là tôn trọng, bảo đảm quyền con người; phù hợp với điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên liên quan đến công tác dân số. Đề xuất này cũng phù hợp với thực tế hiện nay khi chúng ta đã thành công trong việc duy trì mức tỷ lệ kèo nhà cái 88 thay thế liên tục 10 năm qua. Từ năm 2006 đến nay, tổng tỉ suất tỷ lệ kèo nhà cái 88 của Việt Nam luôn dưới mức tỷ lệ kèo nhà cái 88 thay thế, trung bình dưới 2,1 con/bà mẹ.

Theo dự báo, dân số Việt Nam vẫn tiếp tục tăng nhưng chậm lại Ảnh: TẤN THẠNH

Tuy nhiên, vấn đề hiện nay là mức tỷ lệ kèo nhà cái 88 ở các khu vực không đồng đều. Tại những địa phương nghèo, mức sống thấp thì mức tỷ lệ kèo nhà cái 88 lại cao, như: Lai Châu (3,11 con/phụ nữ), Quảng Trị (2,94 con/phụ nữ), Hà Giang (2,93 con/phụ nữ)... Tại địa phương có mức sống cao thì mức tỷ lệ kèo nhà cái 88 rất thấp, điển hình là TP HCM (1,45 con/phụ nữ), Bà Rịa - Vũng Tàu (1,56 con/phụ nữ). Tính chung, ở Đông Nam Bộ và ĐBSCL, mức tỷ lệ kèo nhà cái 88 chỉ khoảng 1,5 con/phụ nữ. Cùng đó, các nguyên nhân tiếp tục làm mức tỷ lệ kèo nhà cái 88 giảm ngày càng tác động mạnh là phát triển và đô thị hóa, vô tỷ lệ kèo nhà cái 88 có xu hướng gia tăng.

Bộ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Kim Tiến cho biết theo dự báo, dân số Việt Nam vẫn tiếp tục tăng nhưng chậm lại. Năm 2025, Việt Nam sẽ có 100 triệu dân và tiếp tục tăng chậm lên đến khoảng 106-107 triệu vào giữa thế kỷ. Hiện Việt Nam vẫn là nước đông dân thứ 8 ở châu Á và thứ 14 của thế giới.

Hội chứng 4-2-1

Theo các chuyên gia dân số, kinh nghiệm của các nước phát triển cho thấy khi đạt mức tỷ lệ kèo nhà cái 88 thay thế, nếu chậm nới lỏng các biện pháp kiểm soát tỷ lệ kèo nhà cái 88 sản thì mức tỷ lệ kèo nhà cái 88 sẽ xuống rất thấp, dân số suy giảm, để lại hậu quả bất lợi cho kinh tế - xã hội và sự phát triển bền vững trong tương lai.

Hiện nay, Nhật Bản, Hàn Quốc phải nỗ lực thực hiện các biện pháp khuyến khích tỷ lệ kèo nhà cái 88 con nhưng rất khó khăn. Trung Quốc cũng đang nới lỏng dần chính sách tỷ lệ kèo nhà cái 88 1 con bằng chính sách tỷ lệ kèo nhà cái 88 1 hoặc 2 con… Vì vậy, các tỉnh, thành ở Việt Nam có mức tỷ lệ kèo nhà cái 88 cao hơn mức tỷ lệ kèo nhà cái 88 thay thế cần phải đẩy mạnh các biện pháp giảm tỷ lệ kèo nhà cái 88. Ngược lại, các tỉnh, thành đã đạt mức tỷ lệ kèo nhà cái 88 thay thế hay thấp hơn cần phải nới lỏng hoặc khuyến khích tỷ lệ kèo nhà cái 88 nhằm tránh nguy cơ suy giảm dân số.

Ông Nguyễn Văn Tân, quyền Tổng cục trưởng Tổng cục Dân số - Kế hoạch hóa gia đình, cho biết bước đầu, số lượng người dân đồng thuận với phương án tự quyết định số con khá nhiều nhưng cũng có không ít ý kiến không đồng thuận. Điều quan trọng là chính sách được đưa ra phải dựa trên các quyền căn bản của con người, phù hợp với lợi ích của cộng đồng và sự phát triển của đất nước. Trước mắt, Việt Nam sẽ tiếp tục định hướng duy trì mức tỷ lệ kèo nhà cái 88 thay thế, đây là nhiệm vụ không dễ dàng bởi hiện một số vùng vẫn có mức tỷ lệ kèo nhà cái 88 cao.

Theo ông Tân, Việt Nam luôn coi công tác dân số là một cuộc vận động lớn với mục tiêu mỗi cặp vợ chồng có 2 con mà chưa có một cơ chế, chế tài, chính sách pháp luật nào khống chế mức tỷ lệ kèo nhà cái 88, xử phạt người vi phạm. Hơn nữa, việc vận động người dân tỷ lệ kèo nhà cái 88 ít con trước hết cũng là vì lợi ích của từng cá nhân, từng gia đình để nuôi dạy con được tốt hơn. Do đó, các vùng có tỉ suất tỷ lệ kèo nhà cái 88 cao thì tiếp tục vận động người dân “tỷ lệ kèo nhà cái 88 từ 1-2 con”, còn những nơi có mức tỷ lệ kèo nhà cái 88 thấp thì vận động “tỷ lệ kèo nhà cái 88 đủ 2 con”. Dự kiến Luật Dân số sẽ được đưa vào chương trình làm luật và trình Quốc hội vào năm 2018.

Nói về chính sách dân số, GS-TS Nguyễn Đình Cử - Chủ tịch Hội đồng Khoa học, Viện Nghiên cứu Dân số, Gia đình và Trẻ em - lo ngại việc người dân lười tỷ lệ kèo nhà cái 88 sẽ tạo ra không ít hệ lụy. Thực tế là xã hội càng phát triển thì các cặp vợ chồng càng lười tỷ lệ kèo nhà cái 88 hơn. Nếu thấp hơn mức tỷ lệ kèo nhà cái 88 thay thế, nguy cơ Việt Nam sẽ đối mặt với hội chứng 4-2-1 giống Trung Quốc - tức cứ 4 người (ông bà nội, ngoại) mới có 2 con và 1 cháu. Điều này sẽ phản ánh tỉ lệ già hóa dân số ở mức cao, ảnh hưởng đến kinh tế - xã hội.